Yakın zamanda oldukça popülerlik kazanan Non-Fungible-Token teknolojisinin 2018’de ortaya atılmış bir fikir ile tekrardan şekillendiğini görüyoruz. Deneysel bir çalışma olarak başlayan parçalanmış NFT’ler (F-NFT) ile NFT’leştirilmiş eserlerin token’laştırılıp birden fazla kişiye satılması mümkün oluyor. Kripto ekosisteminin ilgi çekici trendlerinden biri olan “Fractionalized NFTs”, CryptoPunks avatarlarının yeni serisinin üretilecek olması sebebiyle tekrardan gündeme geldi. O halde, parçalanmış NFT’ler ile aidiyet kavramı yeniden tanımlanabilir mi?
NFT (Non Fungible Token) kriptografik bir token türüdür ve biricik varlıkların blok zincirinde saklanmasına imkan tanır. NFT’ler ile ilgili rehber yazımıza ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Parçalanmış NFT’ler üstüne yazılan ilk kapsamlı yazılardan birini Marc Howard yazmış. Howard’ın yazıyı yazdığı tarih 2018 ve giriş cümlesi oldukça enteresan başlıyor.
“En değerli varlıkların, salt fiziksel formda olmadığı bir dünyada yaşıyoruz.”
Parçalanmış parçalanmamışa karşı
Parçalanmış NFT’leri daha iyi anlayabilmek için hangi varlıkların ne denli paylaşılmaya uygun olduğunu anlamak gerekir. Özel mülkiyet kavramının sınırları modern felsefenin doğuşu ile belirginleşmiş olsa da günümüze geldiğimizde mülkiyet paylaşımı bir antitez olarak karşımıza çıkıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) ortaya attığı “Büyük Reset” ile özel mülkiyetin sınırlarının global anlamda yeniden şekilleneceğini yakın gelecekte görebiliriz. Bu kadar büyük bir paradigma değişiminin NFT dünyasında F-NFT’lerin yerini kuvvetlendirebilir.
Tipoloji şemamıza baktığımızda varlıkların değer çeşidine göre ayrıştığını görüyoruz. Bir varlık, aynı zamanda iki özelliği bağımsız olarak taşıyabilir.
Parçalanmış değerlerin gelişimine ve tipoloji şemamıza değindiğimize göre F-NFT’lere geri dönebiliriz. F-NFT’leri daha iyi anlatabilmek için dijital sanat üzerinden bir örnek ile devam edeceğim. Örneğin; dijital bir sanat eserinin NFT’leştirilmiş halini satın alan bir kişi, o sanat eseri üzerindeki mülkiyet hakkına salt kendisi sahiptir. Fakat, F-NFT’ler ile birlikte birden fazla kişi aynı sanat eserini tıpkı bir şirketin hissesini alır gibi sahiplenebilir.
Aynı doğrultuda, Decentraland (blockchain tabanlı bir sanal oyun platformu) platformunda parsel alan kullanıcı, parsel üzerine bina inşa etme ya da parseli kiralama hakkına sahiptir. Konu F-NFTlere geldiğinde; parsel malikleri, kendi aralarında bina inşa etme ve servislerden yararlanma hakkına sahiptirler.
CryptoPunks ve F-NFT’ler
CryptoPunks, Larva Labs tarafından üretilmiş ve içerisinde 10.000 avatarın yer aldığı Ethereum blok zincirine kazılı bilinen ilk NFT’lerdir. Avatarlar farklı formlarda olup pikselleştirilmiş suratları içeren bir seridir. Buna ek olarak, ilk NFT serisi olma özelliğine sahip CryptoPunks avatarları, oldukça yüksek fiyatlara alıcılarını bulmaktadırlar. NFT işlemlerini takip eden CryptoSlam’e göre, en pahalı NFT koleksiyon satışı bir CryptoPunks avatarıydı. 7804 numaralı bu avatar, 7.7 milyon dolara satıldı.
CryptoPunks ile F-NFT konumuzun çok büyük bir alakası var. Koleksiyonun yüksek fiyatlanması, CryptoPunks serilerinin tokenlaştırılmasına neden oluyor. Kısaca açıklamak gerekirse, koleksiyonlar, token’laştırılabiliyor ve kısa süreli olarak kiralanabiliyor.
Koleksiyonların token’laştırılması ve parçalanmış NFTler üzerine çalışmalar yürüten birçok proje mevcut. Bunlardan bir tanesi de merkeziyetsiz otonom organizayonu (DAO) olan Ark Galeri. Ark Galeri, token’laştırılmış NFT’lerin akıllı kontratlar sayesinde kiralanmasına olanak sağlıyor.
Parçalanmış NFT’ler menkul kıymet midir?
Parçalanmış NFT’lerin hukuki statüsü bir gri alan oluşturmaktadır. Dolayısıyla, hukuk otoriteleri de bu konuda ikiye ayrılmış haldedir. Olumlu görüş, uygun koşullar altında F-NFT’lerin menkul kıymet olarak kategorilendirilebileceğini savunmaktadır. Öte yandan, SEC otoritesi Hester Peirce’a göre menkul kıymetlerin tanımı kapsamlıdır fakat parçalanmış NFT’ler risk içermektedir.
Genel olarak değerlendirdiğimizde, NFT’lerin yaşadığı güncel sorunları F-NFT’ler halihazırda yaşamaktadır. IP problemleri, kontrat sorunları ve yayın hakları bu sorunlardan bazılarıdır. Fakat, F-NFT’lerin sorunları, geleneksel NFT’lere kıyasla fazladır ve hukuksal anlamda tanımlanmaları gerekmektedir.
Referanslar
https://hackernoon.com/the-future-of-virtual-assets-introducing-the-fractional-nft-84c218da73c9
https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=004a5005-74da-41be-b66a-88658b7f3ec4
uzmancoin.com https://uzmancoin.com/f-nft-nedir-parcalanmis-nftler/