Metaverse son zamanların en popüler konusu ve bu nedenle hemen hemen her alanda üzerinde tartışılan bir mesele haline geldi. Şu sıralar metaverse ile ibadet yapılabilir mi sorusu sıklıkla soruluyor ve ilahiyatçıların bu konuda farklı görüşleri var. Yeni Şafak’ın bir haberinde birkaç ilahiyatçı konuyla alakalı görüşlerini belirtti.
Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Doç. Dr. Muhammed Kızılgeçit, bir şeyler söylemenin henüz erken olduğunu düşünüyor. Kızılgeçit, konuyla alakalı olarak şu ifadeleri kullandı:
“Son dönemlerde gittikçe yoğunlaşan metaverse’te ibadet olup olmayacağını konusunun İslam Hukukçularına ve Diyanet İşleri Başkanlığına sorulması isabetli olacaktır. Bununla birlikte alanım olan Din Psikolojisi açısından bu durumun Dini bir tecrübe olabileceğini fakat henüz ibadet edilebilir denilemeyeceğini, bu şartlarda bunu söylemenin erken olacağını düşünüyorum. Metaverse’te ibadet arayışı daha ziyade spiritüel/maneviyatçı bireysel anlam arayışının bir yansımasıdır. Bazı ibadetler bireysel ve manevi nitelikte gerçekleşebilse de buna karşın bir kısım ibadetler bedenin ve mekanın birlikteliğini gerektir ve bu ibadetler bireyselliği aşan tecrübelerdir.”
Mersin Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Muhammet Özdemir ise sanal ortamda ibadetin geçerli olmayacağını düşünüyor. Özdemir, şu ifadeleri kullandı:
“Sanal alanda ibadet, engeli bulunan kişiler için Diyanet’in yayınlayacağı ruhsatla beraber uygun olacaktır. Onun dışında ibadetleri kişilere öğretirken, eğitim amaçlı kullanılabilir. Metaverse, ticaretin yapıldığı ve bu temele dayanan bir evren olduğu için de burada ibadet yapılması uygun değildir.”
“Eğitim İçin Uygun”
Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Haberli, metaverse’te ibadetin eğitim dahilinde uygun olacağını dile getirdi:
“Metaverse bedenen ifa edilmesi gereken namaz benzeri ibadetler için uygun değildir. Fakat kurumsal olarak Metaverse içerisinde varlık gösteren dini kurum ve kuruluşlara zekâtın verilmesinde bir sakınca olmayabilir. Bunun yanında kişinin kendisinde dini duyguları uyandıracaksa sanal hac veya benzeri kutsal mekânları Metaverse’de ziyaret etmesi manen faydalı olabilir. Ben de 2010 yılında Second Life içerisinde sanal haccı deneyimlemiştim. Bu noktada ben de dini duygular uyandırdığını hissetim ve gözlemledim. Örneğin bu sene Arabistan, pandemi önlemleri sebebiyle 65 yaş üstü kişilerin, hac yapmalarına izin vermiyor. Bu kişilerin sanal da olsa haccı deneyimlemeleri onları manen iyi hissettirip özlemlerini bir nebze giderebilir.”
“İbadet Söz Konusu Olamaz”
Daha öncelerde ise Diyanet İşleri Başkanlığı Hac ve Umre Hizmetleri Genel Müdürü Remzi Bircan, “Metaverse ile Kabe’yi gezeceğiz ama ibadet söz konusu olamaz” ifadelerini kullanmıştı. Bircan şunları söylemişti:
“Suudi Arabistan Hac Bakanlığı’nın bize bildirmiş olduğu şekliyle haccımızı yapacağız. Bize oradan gelen bir yazı yok. Metaverse ile Kabe’yi gezeceğiz ama bir ibadet söz konusu olamaz. Mesela Arafat’ın belli bir sınırı var. Siz o sınırın dışına çıkamazsınız, toprağa ayağınızın değmesi lazım.”
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Abdullah Tırabzon ise şunları söylemişti:
“Sanal ile gerçeklik kesinlikle bir olamaz. Sanal olarak Kabe’yi ziyaret edince hacı olmuş olmazsınız, umre yapmış olmazsınız. Dolayısıyla Metaverse ile hac ibadeti diye bir kavram çıkarsa birileri de kalkıp Metaverse ile namaz ibadeti eder. Oturduğum yerden sanal alemden namaz kılabilirim sonuçta hissediyorum diyebilir. Fakat bu kesinlikle fıkhi olarak geçerliliği olmayacak bir şeydir.”